Ĉu seksismo en Esperanto? Ĉu seksismo en Esperanto?Malamikoj de Esperanto ofte kritikas pro la ŝajna seksa malsimetrio, virŝovenismo en la lingvo, ekzemple: *, *, *, *. Propono ĉe Survoje. Ni elektu inter dek sistemoj (J-sistemo, parentismo, e-sistemo, kunmetosistemo). Diskutgrupo pri la problemo. La J-sistemo. Seksneŭtralaj parencovortoj - rezultoj de opinisondo.
Vidu ankaŭ PMEG [la sufiksoj -an-, -estr- -id-, -ist-, -ul-, kaj la participoj ...anto, ...into, ...onto, ...ato, ...ito, ...oto ja estas sekse neŭtralaj radikoj] kaj PMEG kaj PMEG kaj Terminaro pri Seksa Identeco kaj Seksa Orientiĝo.
La pronomo "li" estas la priparolata maskla persono, sed foje pro manko de oficialeco de "ri", "li" povas esti la priparolata persono kun nekonata sekso. Rimarkindas ke Zamenhof konsilis uzi la vorton "ĝi" nur por anstataŭi objekton aŭ aferon, tamen por infanetoj oni ja (mis)uzas la pronomon. Anstataŭ tiel dusignife uzi "li" aŭ "ĝi", oni pli klare kaj pli juste povas por la signifo "priparolata persono kun nekonata sekso" uzi la vorton "ri" ("ri" ekzistas jam depost la 1970-aj jaroj).
Tradicie la plej ofta uzo de la malminoritata Esperantistaro estas "li" por animhavantiĉoj, "ŝi" por animhavantinoj, "ĝi" por objektoj. Do ne pro iu anglalingva/ktp minoritato, sed el tiu ofteco mem oni hezite uzus "ĝi" por animhavanto. Tial, oni bonvenu komunuman interkonsentiĝon pri "ri" por signifi animhavanton.
La plej multaj radikoj en Esperanto estas sekse neŭtraj: ĉiuj -ul, -ist, -an, -estr, -id, -ant, -int, -ont, -at, -it, -ot, ĉiuj bestospecioj, ĉiuj landanoj, kaj multegaj aliaj! Kaj por la "problemo" de manko de simetrio ĉe la seksa sufikso, jam la solvo estas -iĉ (vaste komprenata kaj iom uzata, -iĉ- estas de -ĉj- kiel -in- estas de -nj-). Aldone, rimarkindas ke diri ekzemple "amiko kaj amikino" estas malbona stilo ĉar jam amiko=amikiĉo/amikino - oni simple diru geamikoj / (amikinoj kaj amikiĉoj) / ((femamikoj kaj viramikoj)). Kie vir- estas forta -iĉ, kaj fem- estas forta -in (tamen fem- estas neniam uzita ĝis nun). Foje vir-/fem- aldonas signifon de maturaĝeco. (La vorto "viro" havas nuancon de plenkreskeco kaj estas la malo de la vorto "virino"; "malino" povas signifi ankaŭ "inseksa malo".)
Unu alia ekzemplo: doktoro estas ulo (ĉu maskla ĉu femala) kun PhD, doktorino estas femala ulo kun PhD, doktoriĉo estas maskla ulo kun PhD, kaj bona stilo estas diri simple "doktoro" (ne doktoriĉo nek doktorino).Por la malmultaj (certe malpli ol 100) "problemaj" vortoj, eble estu du versioj por ke la malamikoj de Esperanto ne plu povus kritiki. Versioj elekteblaj laŭ individuaj plaĉoj (la E-komunumo povus do demokrate elekti iom post iom; kaj cetere la versioj utilus por ekzemple poezio): Oni ne ŝanĝu (aŭ nur rare modifetu) kontraŭ-Fundamente la signifon de jamaj radikoj de Esperanto. Oni prefere enkonduku la plej minimuman kvanton da novaj radikoj, kaj nur tiuj kiuj vere estas necesaj. (Sube en ruĝa inko estas la "famaj 15".)
| "Oftecoj" (tekstaro.com) | Tradiciaj | Nove proponataj neŭtralaj vortoj | Proponataj vortoj por uzo en poezio ks (karesnomoj estas -ĉj/-nj/-pj) | |
|---|---|---|---|---|
| 11625 | vir(in)o | adolto, homo, (vir- estu -iĉ), (virino estu femo) | ||
| 8191 | patr(in)o | pamo (parento ne uzata) | patro (=pamiĉo), matro (=pamino), paĉjo, panjo | |
| 7548 | sinjor(in)o | sioro | sinjoro (=sioriĉo) | |
| 7503 | fil(in)o | fizo | filo (=fiziĉo), dotro (=fizino), fiĉjo, finjo | |
| 6861 | reĝ(in)o | rejĝo | reĝo (=rejĝiĉo), reino (=rejĝino) | |
| 4462 | edz(in)o | eŝo | edzo (=eŝiĉo), uksoro (=eŝino), eĉjo, enjo | |
| 3527 | frat(in)o | sibo (frado ne uzata) | frato (=sibiĉo), sisko (=sibino), siĉjo/(fraĉjo ne uzata), sinjo/(franjo ne uzata) | |
| 3488 | knab(in)o | kido/ĉiko | knabo (=kidiĉo/ĉikiĉo), girlo (=kidino/ĉikino) | |
| 1987 | princ(in)o | prenco | princo (=prenciĉo) | |
| 1226 | faraono | faraono (ekde nun estu seks-neŭtrala, do nur se necese faraoniĉo/faraonino) | ||
| 1179 | fraŭl(in)o | neeŝo | fraŭlo (=neeŝiĉo) | |
| 695 | onkl(in)o | onco | onklo (=onciĉo), tanto (=oncino), oĉjo, onjo | |
| 603 | av(in)o | avilo | avo (=aviliĉo), omo (=avilino/unuo de elektra rezistanco), avĉjo, avnjo | |
| 408 | markiz(in)o | markeso | markizo (=markesiĉo) | |
| 397 | papo | papo (estas seks-neŭtrala) | ||
| 372 | graf(in)o | grofo | grafo (=grofiĉo) | |
| 361 | fianĉ(in)o | antaŭeŝo | fianĉo (=antaŭeŝiĉo), fianceo (=antaŭeŝino) | |
| 351 | duk(in)o | dujko | duko (=dujkiĉo) | |
| 306 | vidv(in)o | viduo / mortposteŝo | vidvo (=viduiĉo) | |
| 265 | kavaliro | kavaliro (ekde nun estu seks-neŭtrala) | ||
| 237 | nev(in)o | nievo | nevo (=nieviĉo) | |
| 232 | nep(in)o | nepoto | nepo (=nepotiĉo) | |
| 227 | kuz(in)o | kuzeno | kuzo (=kuzeniĉo) | |
| 181 | monaĥ(in)o | monko (do monkiĉo/monkino) | (ne plu "monaĥo") | |
| 172 | caro | caaro | caro (=caariĉo) | |
| 167 | bubo | bubo (ekde nun estu seks-neŭtrala), petolinfano | ||
| 397 | rabeno | rabeno (difine estas seks-neŭtrala) | ||
| 137 | baron(in)o | baruno | barono (=baruniĉo) | |
| 126 | damo | damo (nur inas), ino, moŝto, damo (en ludoj) | ||
| 105 | lordo | loordo | lordo (=loordiĉo) | |
| 77 | abat(in)o | abado/abatejestro | ||
| 63 | boko | kapriĉo, cerviĉo | ||
| 48 | ŝaho | ŝaho (historie nur iĉas - kiel reĝo), (persa) rejĝo | ||
| 43 | emiro | emiro (ekde nun estu seks-neŭtrala) | ||
| 43 | masklo | masklo (difine nur iĉas), iĉo | ||
| 42 | putino | amoristo, seksumisto, slange puto=putino/putiĉo | ||
| 37 | sireno | sireno (mite nur inas), koketulo | ||
| 36 | taŭro | taŭro (nur iĉas), boviĉo | ||
| 33 | inkubo | inkubo (difine nur "iĉas") (evitinde estus inkubino) | ||
| 33 | muzo | muzo (mite nur inas), inspiranto (do seks-neŭtrala) | ||
| 27 | furio | furio (mite nur inas), venĝdio | ||
| 25 | nimfo | nimfo (mite nur inas) | ||
| 24 | imamo | imamo (difine estas seks-neŭtrala) | ||
| 21 | femalo | femalo (difine nur inas), ino | ||
| 19 | konkub(in)o | kromeŝo | ||
| 14 | eŭnuko | eŭnuko (difine nur iĉas), homuko | ||
| 12 | ĝentlemano | ĝentlemano (ekde nun estu seks-neŭtrala) [kvazaŭ ĝentlem-an-o] | ||
| 10 | hetajro | hetajro, amoristino | ||
| 8 | matrono | eŝino, matura adoltino, grava adoltino, respektinda adoltino, nobela panjo | ||
| 6 | amazon[in]o | amazono (mite nur inas) | ||
| 6 | megero | megero (ekde nun estu seks-neŭtrala) | ||
| 5 | ciklopo | ciklopo (difine estas seks-neŭtrala) | ||
| 5 | driado | driado/arbonimfo (mite nur inas) | ||
| 4 | samurajo | (difine estas seks-neŭtrala) | ||
| 3 | gejŝo | gejŝo (difine nur inas), elegantistino | ||
| 3 | mikado | mikado (difine estas seks-neŭtrala) | ||
| 3 | primadono | pintkantisto | primadono (=pintkantistino) | |
| 3 | stalono | stalono (difine nur iĉas), ĉevaliĉo | ||
| 2 | kapono | kapono (difine nur iĉas), junkokiĉuko | ||
| 2 | ŝoguno | ŝoguno (historie nur iĉas) | ||
| 1 | guno | guno (difine nur inas), negravedigita bovino | ||
| 1 | tennoo | tennoo (difine estas seks-neŭtrala) | ||
| 1 | najado | najado/akvonimfo/(rivera aŭ fonta nimfo) (mite nur inas) | ||
| 1 | okso | okso (difine nur inas), boviĉuko | ||
| 1 | prodo | famkavaliro (ekde nun estu seks-neŭtrala) | ||
| 1 | pulardo | pulardo (difine nur inas), junkokinuko | ||
| 0 | almeo | danckantistino (historie nur inas) | ||
| 0 | begino/begardo | bego | ||
| 0 | gejo | gejo (difine estas seks-neŭtrala), samseksemulo | ||
| 0 | ĝigolo | ĝigolo (ekde nun estu seks-neŭtrala) | ||
| 0 | meretrico | amoristo, seksumisto | ||
| 0 | odalisko | sklavservisto | ||
| 0 | subreto | servistino, teatraĵa ĉambristino, aktorineto, etrolulino, dancistinarano | ||
| 0 | sukubo | sukubo (difine nur "inas") (evitinde estus sukubiĉo) | ||