LINGVO.ORG Ĉu seksismo en Esperanto?

Problemo pripensinda, minaco malignorenda al Esperanto

Malamikoj de Esperanto ofte kritikas pro la ŝajna seksa malsimetrio, virŝovenismo en la lingvo, ekzemple: *, *, *, *. Propono ĉe Survoje. Ni elektu inter dek sistemoj (J-sistemo, parentismo, e-sistemo, kunmetosistemo). Diskutgrupo pri la problemo. La J-sistemo. Seksneŭtralaj parencovortoj - rezultoj de opinisondo.

Vidu ankaŭ PMEG [la sufiksoj -an-, -estr- -id-, -ist-, -ul-, kaj la participoj ...anto, ...into, ...onto, ...ato, ...ito, ...oto ja estas sekse neŭtralaj radikoj] kaj PMEG kaj PMEG.


La pronomoj, facila solvo (ri = li aŭ ŝi), malfacila interkonsento

La pronomo "li" estas la priparolata maskla persono, sed foje pro manko de oficialeco de "ri", "li" povas esti la priparolata persono kun nekonata sekso. Rimarkindas ke Zamenhof konsilis uzi la vorton "ĝi" nur por anstataŭi objekton aŭ aferon, tamen por infanetoj oni ja (mis)uzas la pronomon. Anstataŭ tiel dusignife uzi "li" aŭ "ĝi", oni pli klare kaj pli juste povas por la signifo "priparolata persono kun nekonata sekso" uzi la vorton "ri" ("ri" ekzistas jam depost la 1970-aj jaroj).

Tradicie la plej ofta uzo de la malminoritata Esperantistaro estas "li" por animhavantiĉoj, "ŝi" por animhavantinoj, "ĝi" por objektoj. Do ne pro iu anglalingva/ktp minoritato, sed el tiu ofteco mem oni hezite uzus "ĝi" por animhavanto. Tial, oni bonvenu komunuman interkonsentiĝon pri "ri" por signifi animhavanton.


La vortaro, ne tiom da problemaj vortoj

La plej multaj radikoj en Esperanto estas sekse neŭtraj: ĉiuj -ul, -ist, -an, -estr, -id, -ant, -int, -ont, -at, -it, -ot, ĉiuj bestospecioj, ĉiuj landanoj, kaj multegaj aliaj! Kaj por la "problemo" de manko de simetrio ĉe la seksa sufikso, jam la solvo estas -iĉ (vaste komprenata kaj iom uzata, -iĉ- estas de -ĉj- kiel -in- estas de -nj-). Aldone, rimarkindas ke diri ekzemple "amiko kaj amikino" estas malbona stilo ĉar jam amiko=amikiĉo/amikino - oni simple diru geamikoj / (amikinoj kaj amikiĉoj) / ((femamikoj kaj viramikoj)). Kie vir- estas forta -iĉ, kaj fem- estas forta -in (tamen fem- estas neniam uzita ĝis nun). Foje vir-/fem- aldonas signifon de maturaĝeco. (La vorto "viro" havas nuancon de plenkreskeco kaj estas la malo de la vorto "virino"; "malino" povas signifi ankaŭ "inseksa malo".)

Unu alia ekzemplo: doktoro estas ulo (ĉu maskla ĉu femala) kun PhD, doktorino estas femala ulo kun PhD, doktoriĉo estas maskla ulo kun PhD, kaj bona stilo estas diri simple "doktoro" (ne doktoriĉo nek doktorino).


La plena listo da problemaj vortoj

Por la malmultaj (certe malpli ol 100) "problemaj" vortoj, eble estu du versioj por ke la malamikoj de Esperanto ne plu povus kritiki. Versioj elekteblaj laŭ individuaj plaĉoj (la E-komunumo povus do demokrate elekti iom post iom; kaj cetere la versioj utilus por ekzemple poezio): Oni ne ŝanĝu (aŭ nur rare modifetu) kontraŭ-Fundamente la signifon de jamaj radikoj de Esperanto. Oni prefere enkonduku la plej minimuman kvanton da novaj radikoj, kaj nur tiuj kiuj vere estas necesaj. (Sube en ruĝa inko estas la "famaj 15".)

"Oftecoj"
(tekstaro.com)
TradiciajNove proponataj neŭtralaj vortojProponataj vortoj por uzo en poezio ks
(karesnomoj estas -ĉj/-nj/-pj)
11625vir(in)oadolto, homo, (vir- estu -iĉ), (virino estu femo)
8191patr(in)opamo (parento ne uzata)patro (=pamiĉo), matro (=pamino), paĉjo, panjo
7548sinjor(in)osiorosinjoro (=sioriĉo)
7503fil(in)ofizofilo (=fiziĉo), dotro (=fizino), fiĉjo, finjo
6861reĝ(in)orejĝoreĝo (=rejĝiĉo), reino (=rejĝino)
4462edz(in)oeŝoedzo (=eŝiĉo), uksoro (=eŝino), eĉjo, enjo
3527frat(in)osibo (frado ne uzata)frato (=sibiĉo), sisko (=sibino), siĉjo/(fraĉjo ne uzata), sinjo/(franjo ne uzata)
3488knab(in)okido/ĉikoknabo (=kidiĉo/ĉikiĉo), girlo (=kidino/ĉikino)
1987princ(in)oprencoprinco (=prenciĉo)
1226faraonofaraono (ekde nun estu seks-neŭtrala, do nur se necese faraoniĉo/faraonino)
1179fraŭl(in)oneeŝofraŭlo (=neeŝiĉo)
695onkl(in)ooncoonklo (=onciĉo), tanto (=oncino), oĉjo, onjo
603av(in)oaviloavo (=aviliĉo), omo (=avilino/unuo de elektra rezistanco), avĉjo, avnjo
408markiz(in)omarkesomarkizo (=markesiĉo)
397papopapo (estas seks-neŭtrala)
372graf(in)ogrofografo (=grofiĉo)
361fianĉ(in)oantaŭeŝofianĉo (=antaŭeŝiĉo), fianceo (=antaŭeŝino)
351duk(in)odujkoduko (=dujkiĉo)
306vidv(in)oviduo / mortposteŝovidvo (=viduiĉo)
265kavalirokavaliro (ekde nun estu seks-neŭtrala)
237nev(in)onievonevo (=nieviĉo)
232nep(in)onepotonepo (=nepotiĉo)
227kuz(in)okuzenokuzo (=kuzeniĉo)
181monaĥ(in)omonko (do monkiĉo/monkino)(ne plu "monaĥo")
172carocaarocaro (=caariĉo)
167bubobubo (ekde nun estu seks-neŭtrala), petolinfano
397rabenorabeno (difine estas seks-neŭtrala)
137baron(in)obarunobarono (=baruniĉo)
126damodamo (nur inas), ino, moŝto, damo (en ludoj)
105lordoloordolordo (=loordiĉo)
77abat(in)oabado/abatejestro
63bokokapriĉo, cerviĉo
48ŝahoŝaho (historie nur iĉas - kiel reĝo), (persa) rejĝo
43emiroemiro (ekde nun estu seks-neŭtrala)
43masklomasklo (difine nur iĉas), iĉo
42putinoamoristo, seksumisto, slange puto=putino/putiĉo
37sirenosireno (mite nur inas), koketulo
36taŭrotaŭro (nur iĉas), boviĉo
33inkuboinkubo (difine nur "iĉas") (evitinde estus inkubino)
33muzomuzo (mite nur inas), inspiranto (do seks-neŭtrala)
27furiofurio (mite nur inas), venĝdio
25nimfonimfo (mite nur inas)
24imamoimamo (difine estas seks-neŭtrala)
21femalofemalo (difine nur inas), ino
19konkub(in)okromeŝo
14eŭnukoeŭnuko (difine nur iĉas), homuko
12ĝentlemanoĝentlemano (ekde nun estu seks-neŭtrala) [kvazaŭ ĝentlem-an-o]
10hetajrohetajro, amoristino
8matronoeŝino, matura adoltino, grava adoltino, respektinda adoltino, nobela panjo
6amazon[in]o amazono (mite nur inas)
6megeromegero (ekde nun estu seks-neŭtrala)
5ciklopociklopo (difine estas seks-neŭtrala)
5driadodriado/arbonimfo (mite nur inas)
4samurajo (difine estas seks-neŭtrala)
3gejŝogejŝo (difine nur inas), elegantistino
3mikadomikado (difine estas seks-neŭtrala)
3primadonopintkantistoprimadono (=pintkantistino)
3stalonostalono (difine nur iĉas), ĉevaliĉo
2kaponokapono (difine nur iĉas), junkokiĉuko
2ŝogunoŝoguno (historie nur iĉas)
1gunoguno (difine nur inas), negravedigita bovino
1tennootennoo (difine estas seks-neŭtrala)
1najadonajado/akvonimfo/(rivera aŭ fonta nimfo) (mite nur inas)
1oksookso (difine nur inas), boviĉuko
1prodofamkavaliro (ekde nun estu seks-neŭtrala)
1pulardopulardo (difine nur inas), junkokinuko
0almeodanckantistino (historie nur inas)
0begino/begardobego
0gejogejo (difine estas seks-neŭtrala), samseksemulo
0ĝigoloĝigolo (ekde nun estu seks-neŭtrala)
0meretricoamoristo, seksumisto
0odaliskosklavservisto
0subretoservistino, teatraĵa ĉambristino, aktorineto, etrolulino, dancistinarano
0sukubosukubo (difine nur "inas") (evitinde estus sukubiĉo)